Тарых

Эртте-эртте эки къарындаш болгъандыла. Аланы бири жарлы, бири уа мал иеси болуп жашагъанды. Бай къарындашны аты Къасай, жарлы къарындашны аты уа Ийнал эди.

Бизни миллет къачан да айтыулары, нарт сёзлерини терен магъаналылыкълары бла да кёп санлы халкъладан артха къалмагъанды. Жашауну ачыкълагъан, аманны бла игини суратлагъан, хыйлачылыкъны бла ачыкъ жюреклиликни кёргюзтген жомакъла, хапарла бла тамсиллерибиз иги кесек бардыла. Ма бюгюн да сизни аллай бир хапарчыкъ бла шагъырей этерге сюебиз. Сёз а анда улутхачылыкъны юсюнденди.

Сюйюнчлары Малкъарны бек сыйлы тукъумларындан бириди. Революция дунияны экиге бёлгюнчю, ала Бызынгыны жангыз бийлери болгъандыла. Кеслери да эллиле бла ариу жашагъандыла.  Керек кюнде  къалкъан болуп сакълагъандыла жерлешлерин. Аланы таныгъан, кеси кёзю бла кёрген бызынгылы айтхан эди: «Сюйюнчлары сау къадарда, элибиз къыйынлыкъ сынамагъанды», - деп.

Алийланы Нанчыкъ, Ахматны къызы Император Николай II жаш туугъанына аталгъан къууанчда къарачай согъууланы тартханды, деп жазадыла тарыхчыла. Кертиди, Нанчыкъ   къарачай-малкъар халкъны культурасында энчи  ыз къойгъанды.

Ара шахарыбыз Нальчик жолоучуланы кесине не заманда да тартханды. Аны къуралыу жолуна къарасанг, Нальчик кёп шахарладан  гитче, жаш да болгъанлыкъгъа, тарыхы байды. Озгъан ёмюрлени биринчи жарымында окъуна мында белгили революционерле, искусствону келечилери, жазыучула да кёп болгъандыла. Ала  Нальчикде тургъан кюнлерин уллу сюймеклик  эмда жюрек жылыулукъ бла  эсгергендиле.

Бюгюнлюкде къолунда сотовый телефону болмагъан не сабий, не абадан адам кёрмезсиз. Биз аны бла бир-бирге сёлешебиз, тёгерек-башны суратха эмда видеогъа тюшюребиз, интернетге чыгъып абери окъуйбуз, фильмлеге къарайбыз, жырлагъа тынгылайбыз. 

Белгили алим Лев  Гумилёв тюрк тилли миллетлени тарыхларын белгили этерге, бек уллу къыйын салгъанды. Малкъар халкьны юсюнден а энчи чертип окъуна жазгъанды, сёзге, «Древние тюрки китапда быллай шартны окъургъа боллукъду:

Уллу Ата журт урушда  Севастопольну немислиледен азатлау бек магъаналыгъа саналгъанды. Аны ючюн сермешле 1944 жылны жаз башында башланнгандыла. Ол кезиуде совет аскерле уллу хорламлагъа жетишгендиле. Украина фронтланы тёртюсю да алгъа баргъандыла. 1-чи Украина фронт (командующиси маршал Г.К.Жуков) Тернопольну азатлагъанды, 2-чи Украина фронт (командующиси маршал И.С.Конев),Прут черекден ётюп, Румынияны жерине киргенди. 3-чю Украина фронт (командующиси армияны генералы Р.Я.Малиновский) 10 апрельде Одессаны, 12 апрельде уа Тираспольну азатлагъанды.

Бу соруугъа жууап излей, сизге «Гепсоркъа», «Бехтир» эм «Алан билек» деген оюнларыбызны юслеринден хапар айтыргъа сюебиз.  Айтылгъаннга кёре, «Гепсоркъа» жигитликлери болгъанланы оюну болгъанды. Ол къалай ойналгъанын билгенни бюгюнлюкде хазна тапхын. Алай бизни борчубуз а быллай затларыбызны эсге салыуду.

Уллу Ата журт урушну къыйын кюнлери бюгюн да унутулмагъандыла. Анда жигитлик этгенлени, туугъан жерлери ючюн къанларын-жанларын  аямагъан жашларыбызны, къызларыбызны атлары алтын харфла бла тарыхны бетлеринде жазылгъандыла. Аллай батыр уланларыбыздан бири эди Огъары Басхандан кичи политрук Гызыланы Архотну жашы Абдул.