Иш кёллюлюгю бла атын къыралыбызны тарыхына алтын харфла бла жазгъанды

Элли жыл мындан алгъа СССР-ни Баш Советини президиумуну Указы  бла таулу халкъны жигер къызы  Яникойну сыйлы инсаны Уммайланы Хусейинни къызы Фазийка иш кёллюлюгю ючюн Ленинни ордени бла экинчи кере саугъаланнганды, аны бла бирге анга Социалист Урунууну Жигитини алтын жулдузу да берилгенди. Алгъыннгы Совет къыралны эм сыйлы саугъасына тийишли болгъанында Фазийкагъа жаланда 35 жыл толгъан эди. 

Яникой эл къыралгъа, миллетге батыр, жигет уланланы бла къызланы ёсдюргенди. Аланы арасында бек алгъа Совет Союзну Жигити Байсолтанланы Алимни атын сагъынсакъ, тюз боллукъду. Уммайланы Хусейни къызы Фазийка да бу элде туугъанды – узакъ 1938 жылда.  

Уллу Ата журт урушну тёлюсюне кёп къыйынлыкъланы сынаргъа тюшгенди: гитлерчиле бла къанлы къазауат, фашистле  ууатхан Ата журтубузну аягъы юсюне этиу, артда уа перестройка, къыралыбызны политика мурдору алышыннганы, рынок экономика… Алай   иш кёллю аталарыбыз, аппаларыбыз къыйынлыкъладан, сынауладан къоркъмагъандыла, бир заманда да тарыкъмагъандыла, алгъа ышаныулукъ бла къарагъандыла.

Фазийканы сабийлиги да  жарсыулу, къыйын болгъанды. Алтыжыллыкъ къызчыкъ  таулу халкъ бла бирге сюргюнню ачылыгъын сынагъанды, туугъан журтубуздан узакъ Орта Азияда бла Къазахстанда ачлыкъны, сууукълукъну кёргенди. Анга тенг къызчыкъла бла  гинжиле бла ойнаргъа, школда, ызы бла вузда окъуп,  билим алыргъа, жашлыкъгъа къууаныргъа  тюшмегенди. Аланы  орунуна къызгъа тёртюнчю классдан кетип, анасы бла бирге чюгюндюр ёсдюрюрге, юйюрге болушургъа керек болгъанды. 

Кавказгъа къайтхандан сора Фазийка Шалушкада кирпич чыгъаргъан заводха киргенди ишге. Жай къызыугъа, къыш сууукъгъа да къарамай, анга хар кюн да ишге жаяу 8 километр барыргъа тюшгенди. Артда Байсолтанланы Алимни атын жюрютген колхозгъа ийнек саууучу болуп киргенди. Сёзге, бу колхозда Трудовой Славы орденни битеу даражалары бла саугъаланнган Газайланы Хасанбийни жашы Исмайыл да уруннганын айтырчады.

Ийнек саууучу эм къыйын усталыкъладан бири болгъанын ангылатыргъа керек да болмаз. Ол кезиуде алыкъа технологияла болмагъандыла, ийнеклени къол бла саугъандыла. Уммайланы Фазийка эсгериулеринде кюннге 30 ийнекни сауаргъа тюшгенин айтыучу эди. «Бир жолгъа сютден 10 фляганы толтургъанбыз (ол а 380 литрди). Мен башхаладан кичи болгъанма. Кесими ишими этгенден сора уа аш хазырлап, нёгерлерими сыйларгъа да жетишалгъанма»,-деп эсгериучю эди ол.

Ишде танг атхандан башлап, кече къарангыгъа дери уруннганды таулу къыз – арыгъанма, сууукъ болгъанма деп тарыкъмай. Алай ол рекордла салама деп кюрешмегенди, атымы белгили этеме деген муратла салмагъанды. Ол тёлю кеслерине алгъан борчланы ма алай бет жарыкълы, жигер толтурургъа юйреннгендиле. «Хар ийнекни да хали кесича болгъанды, аланы къолунга юйретирге керекди. Малгъа да ариу айтыргъа, жумушакъ болургъа тийишлиди. Ала да санга юйренселе, артда башханы къатларына къоймай тохтайдыла. Алай биз къыйынлыкъладан къоркъмагъанбыз. Бир жылгъа хар ийнек да юч минг литр сют бергендиле. Алай жылдан-жылгъа бу кёрюмдюлени ёсдюрюп, планны 7 тоннагъа дери жетдирирге къолдан келгенди»,-деп эсгере эди Фазийка.

Таулу тиширыуну быллай иш кёллюлюгю эсленмей къалмагъанды. Ол тюрлю-тюрлю къырал саугъала, грамотала бла белгиленнгенди.  1971 жылда уа сегизинчи бешжыллыкъда (1966-1970 жылла) урунууда кёргюзтген бийик жетишимлери ючюн Совет Союзда эм сыйлы къырал саугъа –Ленинни ордени - бла белгиленеди. Бу орден а революция къазауатда, андан сора уа урунууда, Ата журтубузну къоруулауда, халкъланы араларында шуёхлукъну ниетлерин жайыуда артыкъда уллу жетишимле болдургъанлагъа берилгенди. Кеси да башха   орденлени аллында жюрютюлгенди: аллай уллуду аны даражасы.  Фазийканы кёкюрегин а Ленинни эки орден жасагъандыла.

1973 жылда Уммайланы Фазийка Битеусоюз социалист эришиуледе артыкъда уллу жетишимле болдургъаны, 1972-1973 жыллада къыш кезиуде сауулгъан сютню ёлчемин кёбейтирге деген борчланы алып, аланы бет жарыкълы толтургъаны ючюн Ленинни ордени бла экинчи кере белгиленеди.

Аны бла бирге   таулу халкъны жигер къызына Социалист Урунууну Жигити деген ат аталгъанды, «Серп и молот» алтын майдал бла бирге.  Бу сыйлы ат тохташдырылгъан 1938 жылдан,  совет къырал чачылгъынчы кезиуге дери битеу къыралда да жаланда 20 мингден аслам адамгъа берилгенди. Аладан 12 минги эл мюлкде уруннганладыла. Фазийка да кесини иш кёллюлюгю бла атын къыралыбызны тарыхына алтын харфла бла жазгъанды.

Уммайланы Фазийка жамауат ишге да тири къатышханды. Ол КъМАССР-ни Баш Советини 11-чи чакъырылыууну депутатына сайланнганды. 1986 жылда уа СССР-ни коммунист партиясыны XXVII съездини ишине да къатышханды. Бу партия жыйылыу Совет къыралны ахыргъы политика магъаналы жумушу болгъанды.

Фазийка юй башчысы бла тёрт сабийни ёсдюргенди. Жашаууну ахырына дери сабыр, жумушакъ, басымлы адам болгъанлай къалгъанды. Алтын майдалла, къырал саугъала,    махтаула аны бузмагъандыла, ол кесин адамладан айырмагъанды. Жашаууну ахырына дери халкъы адамы болгъанлай къалгъанды, ёсюп келген тёлюге туугъан журтубузгъа сюймекликни, иш кёллюлюкню юлгюсю болгъанды.

Уммайланы Фазийка  2022 жылда 20 апрельде жашауун алышханды. Ол дуниясы жарыкъ болсун.

Тикаланы Фатима.
Поделиться: