Хар усталыкъны да кесини жашырынлары бардыла

Мени ушакъ нёгерим усталыгъына кёре экономистди. Хаджиланы Ахмат Ленинградны финансла-экономика институтун бошап келгенинден сора, Тырныаууз шахардагъы комбинатда кёп жылланы ишлеп тургъанды. Ол жабылгъанлы кезиуню ичинде уа кесин кёп тюрлю усталыкълада сынагъанды. Алай жашаууну арт 20 жылын а чибинчилик, бал жыйыу бла байлагъанды.

Бюгюнлюкде Ахмат Бедикде жашайды. Бу ишде анга жашы Азамат да сюйюп болушады. Ала чыгъаргъан продукция тау балды. Сезоннга Хаджиланы чибинле 1,5 тонна бал бередиле. Алай, Ахмат Асланович айтханнга кёре, арт 5 жыл къургъакъ жылла болгъанлары себеплиди ол алай. Ары дери кёрюмдюле эки кереге аслам эдиле.

Бюгюн сизни Хаджиланы юйюр тутхан ишин къалай бла бардыргъанын, къаллай чибинле тутханлары бла шагъырей этерге сюебиз.

- Ахмат, бюгюнлюкде ненча батманыгъыз барды эм чибинлеригизни къайдан алгъан эдигиз?

- Кюннге, хауаны болумуна кёредиле эсепле бу ишде. Бизде бюгюнлюкде бир 100 батман барды. Аланы хар бирин да къауумлагъа юлешип жыйышдырабыз. Сёз ючюн, ууакъ тёлю энчи гитче батманчыкълададыла. Алагъа да энчи къараргъа керек болады.  Мен жайгъанла австриялыладыла. Нек дегенде бизни табийгъат болумубузгъа ала бек аламат келишип къалгъандыла.

- Шёндю чибинле бла, бал жыйыу бла кёпле кюрешедиле.  Сизни балыгъызны энчилиги уа недеди?

- Мени продукциямы 20 жылны ичинде алып тургъан адамларым бардыла. Ёзен бал къайда да барды. Тау балны бла аны башхалыкълары бек уллуду. Тюзледе жыйылгъан балда анда -мында тёгерекде себилген дарманладан, гербицидледен хауа бла барып, ханслагъа чёкмей къалмайды. Балны уа адамла асламында дарманнга алгъанларын унутмайыкъ. Биз а бир тюрлю башха жерге кёчюп айланмайбыз. Ма былайда туруп, таза табийгъатда жаябыз чибинлерибизни. Бир тюрлю жаны бла балны качествосун бузаргъа жарамайды. Нек дегенде ол заманда халкъ бир бирине терк жетдирип къояды. Аны себепли, даражабызны тюшюрмей бардырабыз ишибизни.

- Чибинлеригизге багъыу а къалай барады? Мен эшитгенден, чибинле къарыулула болмаса, хазна бал да эталмайдыла…

- Хау, ол алайды. Сёз ючюн, бир бал батманда юч этаж болады. Алада 50-70 минг чибин барды. Аланы хар бири да гюллени татлы суучукъларын алып келеди бери. Аны бир 70 проценти уа сууду. Сора ма ол къалгъан 30 процентден этиледи бал. Алада болгъан ферментлени адамны чархында 90 процентге хайырлы орналады дейдиле алимле.

- Балаланы ёсдюрюу а къалай барады?

- Статистика айтханнга кёре, бир уя 120 килограмм чакълы бал этеди. Андан бир 90 килограммын кеслери ашайдыла чибинле дейдиле. Сора кёресиз балаланы ёсдюрюуге къаллай эс бёлюннгенин. Къышдан чыкъгъан эки-юч чибин бир баланы ёсдюралады. Алай бек къарыулулары бирерин да ёсдюредиле. Алай ол азыракъ тюбейди. Бек сейирди быланы юслеринден окъусанг, тюрлю-тюрлю видеолагъа къарасанг да. Кёп зат билесе.

- Ахмат, сиз а бу жумуш бла къалай кюрешип башлагъансыз? Не себепден?

- Школ тенгим айтады манга бу ишни юсюнден биринчи кере. Сора окъуп, билип башлагъанымдан сора бек жаратып, жашаууму аны бла байларгъа таукел болгъан эдим. Бир ненча кере жумушну жангыдан башларгъа да тюшген эди. Алай адамны бир затха жюреги тартса, ол артха турмагъанын билебиз. Мен да ол халлиме.

- Шёндю терекле, гюлле да чагъып башлагъандыла. Башланырыкъ болур ишигиз?

- Хау, тёгерекде табийгъат уянып келеди. Алмала, шапталла, эриклени тюрлюлери…Была барысы да бек татымлыдыла чибинлеге. Бютюнда татымлы уа билемисиз неди? Баппаханла. Алада белок 14 процентни тутады. Сора бал да, чибинле да кючлюле боладыла.

  - Ауругъан а этиучюмюдюле чибинле эм аны сылтауу недеди?

- Мен билгенден, тыш къыраллада Америкада, Канадада ала аслам ауруйдула. Нек дегенде ол къыраллада хансла кёп битедиле. Биздеча аслам битимле тюбемейдиле. Сора кесинг сагъыш эт, адам окъуна туралмаз кюн сайын, жыл сайын бир ашны ашап. Чибинле да ол халлидиле. Бизде уа ол жаны бла жаннетди дерчады.

- Башда айтханыгъызча, австриялы тюрлю чибинлени жайгъансыз. Аланы уа къалай бла таба эдигиз?

- Аланы да Интернет бла неда башха аамалла бла заказ этип келтиртебиз. Энчи упаковкалада, биргелерине паспортлары бла жибередиле сатыучула аланы. Биз да мында дневникле бардырабыз. Халлерин жазабыз. Къоранч болса, сылтауун ангыларгъа кюрешебиз. Чибинле да бизни болумлагъа келишип къаладыла. Бир къауум жылгъа тёлюден тёлюге мындагъы битимлеге юйреннгенлери ётюп къалады.

Чибинле борчларына кёре къауумлагъа юлешинедиле. Сёз ючюн, тёгерекге бек алгъа «тасхачыла» жайыладыла. Къалгъанла ала келтирген информациягъа кёре жайыладыла. «Тасхачыла»къайсы жанына къаллай бир чибин учаргъа кереклисин да билдиредиле. Андан ары башхала.   

- Барыбыз да билгенден, чибинле сууукъгъа чыдамсыздыла. Аны юсюнден айтсагъыз эди.

- Хау. Хар батманда да хауа 36 градусдан энишге болмайды. Башха тюрлю ала къырылып къаллыкъдыла.

- Балыгъызны сатыуну шёндюгю излемлеге кёре къураялгъанмысыз?

- Тюз айтаса. Хар заманны да кесине кёре амалла къураргъа тюшеди. Алай бла кесибизни белгибиз бла буклетле, банкалагъа наклейкала да жарашдыргъанбыз. Социал сетьледе да жаш энчи бетле къурап бардырады.