«Билмеген затым болса, кесиме кечмейме»

Юйюрде бир адамыбыз ауруса, ол къалай къыйын кёрюннгенин сынамагъаныбыз хазна болмаз. Аллай кезиуледе себепликни уа, айхай да, врачладан сакълайбыз.

Ауругъанлагъа болушлукъ этип, аланы кеслеринден, жууукъ-ахлуларындан ыразылыкъ табып ишлегенле уа аз тюйюлдюле. Россейни анестезиологларыны – реаниматологларыны федерациясыны правленини эм ол федерацияны нейроанестезиологларыны – нейрореаниматологларыны секциясыны келечиси, Нальчикде республикалы клиника больницаны врачы Геккиланы Сафарны къызы Жаннет да аллайладан бириди. Ол билимин, заманын аямай, саусузлагъа болушуп келгенли отуз жылдан атлагъанды.

КъМКъУ-ну медицина факультетинде окъугъан кезиуюнде къадарын хирургия бла байламлы этгенди. Анестезиологиядан интернатураны бошагъандан сора республикалы клиника больницагъа келеди. Бир ненча жылны аны бла бирге перинатальный арада да ишлеп тургъанды. Врач болгъан биринчи кюнюнден окъуна хар саусузгъа къалай бакъгъанына, къаллай амалланы хайырланнганына, пациент ким болгъанына дери да кесини дефтеринде жазыула этгенлей келеди. Ол аны энчи архивичады. Андан сора да, бу тюрлю жумушну бардыргъаны анга профессионалча ёсерине, аны бла бирге уа саусузгъа болушлукъ этиуюнде игиден иги онгланы табаргъа, болушлукъ этеди, кёллендиреди.

Болсада аны медицинагъа жолу тынч тюйюл эди. Больницагъа келген кюнюнден башлап окъуна къыйын саусузлагъа  багъаргъа анга буюргъандыла. Нейрохирургия бёлюмде ишлерге уа алай кёпле сюймейдиле. Не десек да, тийишли оборудованияны кереклиси жаш адамла аны сайларларына чырмау да бола эди.

Алай Жаннет Сафаровна биринчи кюнден окъуна ишлерге, юйренирге итиннгенди. Аны эслеп, анестезиология эмда реаниматология бёлюмню таматасы Къудайланы Абдул-Керим да къыйын операциялагъа къатышдырып тургъанды. Мыйы бла «ишлерге» онгла къураргъа юйретгенди.

- Мен ангыламагъан, билмеген затым болса, аны кесиме кечмейме. Бизни ишибизде охо, заманым былай оза турсун, дерге жарамайды. Аны себепли билимими, усталыгъымы ёсдюргенлей, библиотекамы да байыкъландыргъанлай турама, - дейди ушакъ нёгерим.

Бюгюнлюкде да кёп саусузгъа болушлукъ этедиле аны къоллары. Кесини биринчи пациентин а ол энди да эсинде тутханлай турады. Жашауу келген тиширыуну чегилеринде кёпгени бар эди. Врачланы болушлугъу бла ол сау къалгъанды. Ол кюнлени эсгере, кеси уа былай дейди: «Мен ол заманда кесиме бегирек реаниматологча неда интенсивный терапевтча кёрюннгенме. Билимим бютюн терен болурун сюйгеним да андан эди». 

Алай бла Петрозаводск шахарда специализацияны ётерге кёлленеди. Аны сайлагъаны уа ол кезиуде къыралда анестезиологиядан биринчи болуп кафедра мында ачылгъаны бла байламлы эди. Аны оборудованиясы да Россейде бек игиге саналгъанды. 

- Петрозаводск къолайлы жерди. Аны себепли аны медицина институтунда аллай кафедраны ачаргъа онг да табылгъанды. 16  октябрь бу шахарда Анестезиологланы кюнюне эрттеден бери да саналады. Ол кюн институтда болгъан оборудованиядан, жетишимледен да ары келгенлеге кёрмюч къураучудула. Мен да ары кёп кере бара туруучума.

Бир жол а реаниматологланы битеудуния федерациясыны президенти, америкалы врач Питер Сафар да келген эди. Ол, кёрмючге къарай кетип, сау болугъуз мени жашлыгъыма къайтаргъаныгъыз ючюн, деген эди. Мен бу затны не ючюн айтама? Бизни врачларыбыз, оборудованияны осаллыгъына да къарамай, ишлерге, болушлукъ этерге итиннгендиле не заманда да», - дейди  Жаннет.

- Санкт Петербургну А.П.Поленов атлы илму-излем институтунда да Геккиланы къызлары ишлей тургъанлай окъугъанды. Аны бошап, 1998 жылда профессор Анатолий Кондратьевни башчылыгъында «Вводный наркоз диприваном, фентанилом и клофилином нейрохирургических больных» деген темагъа кандидат диссертациясын къоруулагъанды. Шимал ара шахарыбызны медицина академиясыны алим совети аны ишине ахшы багъа бичгенди.

Бу врачны  жараулу библиотекасы да барды. Ол а жаланда аны кесине  угъай, коллегаларына да болушлукъду. Тыш къыраллада да анестезиологиядан лекцияла окъуп тургъан профессор Анатолий Зильберни китапларын да медикле бек хайырлыгъа санайдыла. Усталыгъын, билимин да ёсдюрюрге эринмегени, жюрек итиниулюгю уа аны мыйыгъа этилген къыйын операциялада ишлерге келтиргендиле.

- Мыйы аллай сейир затды. Аны юсюнден сёз бла айтып ангылатхан тынч тюйюлдю. Адамны чархында тюрленирге болмагъан клеткала жаланда мыйыдадыла. Ала алышынсала, бизни эсибизде жукъ сакъланырыкъ неда акъылыбыз боллукъ тюйюлдю.
Ма аны ючюн сейирди ол. Аны себепли биз, врачла, мыйыны «ишлерге къалай ала эсек да, аны ызына да алайынлай, башхача айтханда уа, анга хата келтирмегенлей салыргъа керекбиз. Бизни борчубуз–ауругъан адам сакъат болуп къалмагъанлай, жашаугъа акъылын тас этмегенлей, кеси кесине къараялырча болуп къайтырча этергеди, - дейди ушакъ нёгерим.

Отуз жылдан артыкъ заманны ичинде ол мингле бла саналгъан адамлагъа болушханды. Хыйсап этигиз: жаланда биреуню жашауун игилендирген, аны кёзлерини жарыгъанларын кёрген окъуна къаллай бирге уллу къууанчды.

- Анча жылны ичинде операциялагъа юйренчек да болгъан болурсуз, къоркъгъан неда саусузгъа эригенча сезимле уа сизни къыйнамаймыдыла, - дейме. Ол а: «Билемисиз, къоркъама неда эрийме десенг, ишлеяллыкъ тюйюлсе. Жаланда пациентни жашауун сакъларгъа керек болгъаныны юсюнден сагъыш этеме. Бизни республикада арт кезиуге дери аллай къыйын операцияланы этилмегенине ийнаныр кибик да тюйюл эди. Алай энди сынамыбыз барды. Бизни юйретгенлени уа барысына да бек ыразыма», - деп, жууаплайды.

Билимли, окъуулу да врачны сабийлери да аналарыны жолун сайлагъандыла. Бюгюнлюкде Сардиянланы Азамат бла Мариям бу жаны бла билим ала турадыла. Келир заманда ала айтылгъан профессионалла болурла, халкъыбызгъа жарарла деп ышанабыз.

Медицинада уруннган адам кёп къыйын кюнню ашыргъанын билебиз. Бир затха да къарамай, тамбла ишге келирге, аны сакълап тургъан саусузгъа болушургъа кюч, къарыу да керекдиле. Аланы уа ким да жаланда кеси юйюрюнден табаргъа боллукъду. Баш иеси Ибрагим, жашы, къызы таянчакълыкъ этмеселе, кече-кюн демей, аллай къыйын ауругъанлагъа не хазна сюйгенича болушалыр эди.

Къайсы ишде да профессионал адам ызындан келгенлени юйретирге тийишлиди. Жаннет Сафаровнаны да бардыла андан кёп затха тюшюннген окъуучулары. Ол талай заманны ичинде университетде да анестезиологиядан бла реаниматологиядан дерсле берип тургъанды. Аны студенти Даша Шматко бюгюнлюкде Израильде анестезиологду. Кюн сайын да огъурлу, хурметли, андан да бег а билимли, окъуулу врачны излеп, анга кёпле келедиле. Алай эсе уа,  эм багъалы затларын – саулукъларын, бирде уа жашауларын окъуна анга ышанадыла. Ол да аланы ышанмакълыкъларын алдамазгъа къолундан келген амалны аямайды.