Сюймеклик - насып да, къыйынлыкъ да...Назмучу Ахматланы Люба быллымчыды. Аны атасы Чёппелеу халкъыбызда намысы жюрюген, жамауат адам эди. Люба уа устазды. Адабиятха да озгъан ёмюрню 90-чы жылларында хазыр, ишленип бошалгъан назмула бла келгенди. Любаны «Акъ ташла» деген биринчи назму китабы басмадан 1998 жылда чыкъгъанды. Китап юч бёлюмден къуралады: «Гестенти боюнунда», «Къаяла бла ушакъ», «Сюймеклик – насып да, къыйынлыкъ да…» Биринчи бёлюм табийгъатны бла адамны бирлигини, ала бир бирге къалай себеплик этгенлерини юсюнденди. Къайсы назмуну алсанг да – къол ишлеген угъай, кёзюнг кёрюп, жюрек сезген сурат. Жашил толкъун чыгъарады Жашил толкъун тенгизден чыгъаргъан чокъуракъны ким салмагъанды бир заманда бир къулагъына? Китабыны аллында аны тенгиз жырын эсге салады поэт. Баям, андан ары айтыллыкъ жырлары да анга ушап, китапны бир жолгъа окъуп чыгъаса. Кюз бояйды тереклени сарыгъа, Неда: Терек тепсейди желде, Бутакълары – билекле, Кёк жарылды, жашнады, Къыш бла жай, ай бла кюн, къар бла жауун… – быллай къаршы магъаналы ангыламла кёпдюле Любаны поэзиясында. «Нарат терек» деген назмуда къар ашыкъмай жауады, къанат-къанат нарат терекни бутакъларын сылайды. Башха назмуда уа, «Къар жауады…» деп башланнган, къар басхан шаптал терек тереден жолгъа къарагъан къызлай, сюеледи жангызлай. Быллым тынгылайды къышхы жомакъгъа, Къышны жомагъын ушатама тюшге, Жауун а жиляйды, тёгерекни, адамны да бирча мудах эте. Назмучу къызны да этеди кесича жиляуукъ. Табийгъат жиляйды тарыгъа, Табийгъатны былай сезе билиу, анга жан салып, аны къайгъысын, къууанчын ангылау поэтни сёзюн бютюнда ачыкъ, жарыкъ, тасхасыз этерге болушады. Ой, ай, жарыкъ ай – «Къаяла бла ушакъ» деген бёлюм а – инсанлыкъ сезимни къанатланыуу, аны тизгин мардалагъа кирип, назму болуп жаратылыуу: Туугъан жерни татлылыгъы поэтлеге къаллай аламат назмула такъдырады! Аланы окъусанг, журтунгу татлылыгъын къайтып сезесе: Туугъан журтха жокъду дунияда багъа! Элинг-жеринг – Ата журтунг, сениди ол. Башха жерде, мындача, битмезле къанатла, жаратылмазла жарыкъ умутла. Назмуну суратлау айбатлыгъы уа тау бетлени кёз аллынга келтирип къояды: Мен сюеме нарат ёсген тарланы, Китапны бу бёлюмюнде назмучуну анагъа бла атагъа (жаннетли болсун!) аталгъан сёзлери аталары-аналары сауланы алагъа сакъ болургъа юйретирле, аладан эртте айырылгъанланы уа, эгеч-къарындашча, жууукъ этерле, бирге ушатырла, жарсытырла. Тилек толуп, мен тилерик болсам эди, Башха назмусунда да этер ол тилек: Тансыкъ болуп къайтханма элиме, Узакъ созулсун кимни да аллай, анасы сакълагъан, къууанчлы кюнлери дейме, сукълана. Ышанады къанатлы къанатына, Ахматланы Любаны «Тилек» деген назмусун алсагъ’а, анда да поэт дуния инсанын адамлыкъгъа чакъырады: О адам, ананы баласы, Назму акъ назмугъа ушап тизилген эсе да, ол алдауукъду – мында белгиленнген ючлю рифмала бардыла, тёртюнчю тизгин а, ол рифмалагъа келишмейди кеси да, хар ючюнчюден сора къайтарыла, рефрен халда келеди. Биринчи тизгин да – алай. Билеме, унутмам сыфатынгы, Сюймекликден ажашыу – ол кёплени къадарлары бла байламлыды. Анга дарман жаланда заманды. Сюймеклигинг эсгериуге кетгинчи, – тёз, чыда. Жоларыбыз а болмайдыла бир… Ненча тиширыу тасханы жашырадыла отла?! Ненча тасханы элтедиле суула?! Кюйдюредиле, жууадыла, тазалайдыла бизни кесибизни, жюреклерибизни. Къарамларыбыз жарырча. Любаны поэзиясында ай бла кюнчадыла бир бирни тас этип, тюберге излей, муратлары толмай айланнган сюйгенле, сюймеклик гюлле – жанкъозла чыгъадыла сюйгенлени алларына, юзюлген минчакъланыча, чачыратады къадар бирлени, къанатын жерге тюшюрген айны жапсарады булут … Любаны «Эсиме тюшесе» деген назмусу энчи жоругъу бла къуралгъанды: юч тизгин рифма бла бирге ушап келип, тёртюнчю тизгин а юч строфада да бирча: Шош атлай ингир келсе, Къар жауа, айта жомакъ, Терк суучукъ шууулдаса, Жангызлыкъ жюрегимде ёмюрге къалса, Бизни тилибизде эркин къуралгъан силлабо-тоникалы назму къурауну юлгюсюдю бу башында келген назму. Сюймеклик – насып да, къыйынлыкъ да,
Поделиться:
Читать также:
13.05.2024 - 12:43 →
Ахчала!..
02.05.2024 - 09:05 →
Жашауну жукъасы, къалыны да
26.04.2024 - 16:40 →
Элни жашаууна къууат берген
19.04.2024 - 12:45 →
Огъурлулукъгъа ийнаныуну тас этмей
17.04.2024 - 14:39 →
Ара межгит – ариу жерлерибизден бири
|