Бесланчыланы жашауларын тюрлендирген кюн

3 сентябрь – Терроризмге къажау биригиуню кюню

Шимал Осетия-Алания Республиканы Беслан шахарыны 1-чи номерли школунда терактны сынагъан сабийле окъууларын бошап, бирлери профессионал билим аладыла, башхалары ишлейдиле. Алай бу гитче шахарчыкъ кёрген кюйсюзлюк аланы, дуния башында адам улуну да эсинден бир заманда да кетерик тюйюлдю.

2004 жылда 1 сентябрьде Бесланны 1-чи номерли школуна жангы окъуу жыл башланнганына аталгъан   жыйылыугъа, тёреде болуучусуча,  уллула-гитчеле да келгендиле – минг бла жюзден аслам адам. Алай къууанчлы къонгуроуну, жырланы, назмуланы орунларына алагъа атдырыулагъа, чачдырыулагъа тынгыларгъа, ачлыкъ, суусап сынаргъа, тенглерини ёлюмлерин кёрюрге тюшгенди.

Малгъунла сабийлени, ата-аналаны жесирге алып, юч кюнню ичинде   спортзалда жерлеринден теберге, ол угъай, кеси кереклерине окъуна барыргъа къоймагъандыла.  3 сентябрьде уа кюндюз 13 сагъат 5 минутда контртеррорист операция башланнганды.  Спортзалда бири бири ызындан бомбала чачыладыла.    Алайда  116 адам ёлгенди. Битеу да бирге уа  бу къыйынлыкъда 334 адам жоюлгъанды, аладан 186-сы – сабийле! Хар жылдан а 3 сентябрьде 13 сагъат 5 минутда кёкге 334 шарны жебередиле – хар ёлгенни хурметине.

 Штурмну кезиуюнде «Альфа» эм «Вымпел» энчи отрядланы 10 келечиси жигитлеча ёлгендиле, 41 жаралы болгъандыла. Коллегаларын МЧС-ни къуллукъчулары да тас этгендиле – эки адам. Энтта 800-ден аслам тюрлю-тюрлю жарала алгъандыла.  Алай  бу кюйсюзлюкге жюреклери жарылып да   ненча адам ёлген болур дуния башында?

Бесланда теракт бек къанлы эм кюйсюз ишге саналады. Ол кюнледе этилген суратла уа кеслерини ачылыкълары бла эр кишини къуна кёз жашларын келтиредиле. Бу статьяда уа ол кюнледе битеу газетледе, интернетде басмаланнган, телевиденияда кёргюзтюлген суратлада сабиийлени къадарлары юслеринден айтыргъа сюебиз.

«Георгийни жиляуу» - терактланы ачыууну белгиси

Жетижыллыкъ Георгий Ильинни сураты терроризм келтирген палахны, аны ачылыгъыны, кюйсюзлюгюню, зарауатлыгъыны белгиси болгъанды.  Аны къаннга боялгъан бетинде, кёзлеринде болгъан  къоркъуу бир адамны да сансыз къоймагъанды. Бу сабий тенглерини, нёгерлерини ёлюмлерин кёргенди.

Георгий, башха тенглерича, школгъа анасы бла келгенди. Алай тиширыугъа тамата жашын университетге ашырыргъа керек эди. «Мен школну арбазындан чыкъгъандан сора эки минутдан кёп да озгъан болмаз эди, ары террористле киргендиле. Алай бла балам юч   кюнню ичинде жангызлай, ана жылыусуз къалгъанды. Хау, ол кеси тюйюл эди, школда жууукъларыбыз да болгъандыла, жарсыугъа ала къутулалмагъандыла. Сау жаланда мени Георгийим къалгъанды. Мен бу къыйынлыкъны эсгермеген, аны юсюнден сагъыш этмеген бир кюн да къалмайды. Терактны бесланчыла бир заманда да унутурукъ тюйюлдюле»,-деген эди тиширыу журналистлеге.

2006 жылда уа  Сан-Маринода Георгий Ильинни суратындан «Плачущий Георгий» деген эсгертме салыннганды. Аны скульптору Венди Рензо Жарноду.  Автор  анда жетижыллыкъ жашчыкъ сынагъан  къыйынлыкъны толусунлай кёргюзтгенди.

Бу суратны  жаш кеси сюймейди – аны шкафдан да чыгъармайды. «Теракт мени саулугъуму бузгъанды.  Тёрт-беш жылны ичинде ол кюнле мени кёз аллымда тургъандыла, жаланда арт кезиуде бираз унута башлагъанма. Мен ол жыл окъуна спортзалгъа къайтхан эдим, анда ёлген нёгерлерими, классда бирге окъугъанланы эсгергенлей турама»,-деген эди ол интервьюладан биринде.

Георгий школну бошагъанды, ол Владикавказда медицина академиягъа киргенди. Жаш кардиохирург болуп, адамлагъа болушургъа сюеди.

 «Анамы излей эдим…»

Арыкъ, юсюнде сау кийими да къалмагъан   гитче къызчыкъ   бандитледен къачарны орунуна спортзалны терезесине минип, атха  - ёлюкледе  толу залгъа - кирирге кюрешеди. Бу кадрланы битеу  телеканалла кёргюзтген болур эдиле ол кюнледе.

Къызчыкъ Аида Сидаковады. Ол кезиуде анга 7 жыл толгъанды. Терезеге уа къызчыкъ анасын излей миннгенди.   «Мен  аякъларыма жаралы болгъанма, ачыгъанларына да эс бурмай, анамы излерге бара эдим»,-дейди ол.

Аны кёрген аскерчиле къызчыкъны терезеден тешип, къоркъуусуз жерге элтедиле.  Аны анасы да сау къалгъанды. Аидагъа кёп операцияладан ётерге тюшгенди, алай аны аякъларыны ауругъаны бюгюн да тохтамагъанды. «Мени тобугъумда чачдырыучу затны сыныкълары къалгъандыла. Теракт мени жашаууму тюрлендиргенди, алай ол мени сындырмагъанды»,-дейди ол.

Хар жыл да 3 сентябрьде ол спортзалгъа къайтыучуду. «Башха кюнледе  нёгерлерим бла терактны, ол кюнледе жоюлгъан тенглерибизни юслеринден сёлешмеучюбюз. Мен анда бек иги шуёхум Дзера  Гаппоеваны тас этгенме. Биз бирге ёсгенбиз,  школгъа да бирге барлыкъбыз деп къууаныучу эдик. Беслан кёрген кюйсюзлюкню адамла унутмагъандыла, бизге болушханлагъа уа ыразылыгъымы айтыргъа сюеме»,-дейди ол.

 Алёна бла Эльбрус-он жылдан сора тюбешиу

Спецназны къуллукъчусу   къоюнуна къагъанакъ сабийчикни къысып, ёлюмден къутхаргъанды. Бу суратны билмеген,  кёрмеген адам хазна болур.    Алена Цкаевагъа 2004 жылда жаланда 6 ай толгъан эди. Аны байрамгъа анасы Фатима келтиргенди. Ол Цкаевлеге уллу къууанч эди – тамата къызлары Кристина школгъа баргъан кюн. Фатима  биргесине энтта 3-жыллыкъ жашы Махарны да алгъанды.  Алай ол отдан сау жаланда Алёна бла Махар сау чыкъгъандыла.

2 сентябрьде Ингушетия Республиканы алгъыннгы башчысы Руслан Аушев террористле бла сёлешиуле бардырып, спортзалдан къагъанакъ сабийлери бла аналаны чыгъаргъанды. Алай аланы араларында Фатима жокъ эди – ол Алёнаны тиширыудан бирине берип, кеси уа  Кристина эм Махар бла бирге къалгъанды.

Артда жесирледен бири айтханыча, биринчи бомба атылгъанда,  Фатима Махарны эмда бир ненча сабийни терезеден эшикге атып, осетин тилде: «Къачыгъыз! Терк!»,-деп къычыргъанды.

Анга, Кристинагъа да ол къыйынлыкъдан къутулургъа онг болмагъанды. Ана ёлюм сагъатына дери да къызыны къолундан бошламагъанды – аланы  мекямны сыныкъларыны тюбюнде бири бирине къаты къысылып  тапхандыла. Махарны, аны бла бирге уа энтта бир ненча сабийни  атасыны шуёху Альберт чыгъаргъанды. Жаш журналистлеге айтханыча, жылла озгъандан сора да, ол   къыйынлыкъ эсине тюшюп элгениучюдю. Ол  анасын, гитче эчеги Алёнаны башха тиширыугъа бергенин, кеси уа аны бла бирге къалгъанын эсинде тутады.

Терактдан сора 10 жылдан журналистлени башламчылыкълары бла  Алёна аны ол къыйынлыкъдан чыгъаргъан полициячы Эльбрус Гогичаев бла биринчи кере тюбешген эдиле. Бу жылланы ичинде эр киши Алёнаны унутмагъанды –телефон бла сёлешип, саулугъун, къалай ёсгенин сурап тургъанды, алай тюбеширге уа ашыкъмагъанды. Аны сылтауу     сабийле къыйынлыкъ сынап жоюлгъанларын кесине кечалмагъанындады.  

Болсада   ол къанлы терактда сау къалгъан Алёнаны  бла аны къутхаргъан Эльбрусну мамыр суратлары уа къыйынлыкълагъа, атышыулагъа да къарамай, жашау андан ары баргъаныны, игилик, рахматлыкъ, адамлыкъ хорлагъанларыны  белгиси болгъанды.