Тарых

Алийланы Нанчыкъ, Ахматны къызы Император Николай II жаш туугъанына аталгъан къууанчда къарачай согъууланы тартханды, деп жазадыла тарыхчыла. Кертиди, Нанчыкъ   къарачай-малкъар халкъны культурасында энчи  ыз къойгъанды.

Ара шахарыбыз Нальчик жолоучуланы кесине не заманда да тартханды. Аны къуралыу жолуна къарасанг, Нальчик кёп шахарладан  гитче, жаш да болгъанлыкъгъа, тарыхы байды. Озгъан ёмюрлени биринчи жарымында окъуна мында белгили революционерле, искусствону келечилери, жазыучула да кёп болгъандыла. Ала  Нальчикде тургъан кюнлерин уллу сюймеклик  эмда жюрек жылыулукъ бла  эсгергендиле.

Бюгюнлюкде къолунда сотовый телефону болмагъан не сабий, не абадан адам кёрмезсиз. Биз аны бла бир-бирге сёлешебиз, тёгерек-башны суратха эмда видеогъа тюшюребиз, интернетге чыгъып абери окъуйбуз, фильмлеге къарайбыз, жырлагъа тынгылайбыз. 

Белгили алим Лев  Гумилёв тюрк тилли миллетлени тарыхларын белгили этерге, бек уллу къыйын салгъанды. Малкъар халкьны юсюнден а энчи чертип окъуна жазгъанды, сёзге, «Древние тюрки китапда быллай шартны окъургъа боллукъду:

Уллу Ата журт урушда  Севастопольну немислиледен азатлау бек магъаналыгъа саналгъанды. Аны ючюн сермешле 1944 жылны жаз башында башланнгандыла. Ол кезиуде совет аскерле уллу хорламлагъа жетишгендиле. Украина фронтланы тёртюсю да алгъа баргъандыла. 1-чи Украина фронт (командующиси маршал Г.К.Жуков) Тернопольну азатлагъанды, 2-чи Украина фронт (командующиси маршал И.С.Конев),Прут черекден ётюп, Румынияны жерине киргенди. 3-чю Украина фронт (командующиси армияны генералы Р.Я.Малиновский) 10 апрельде Одессаны, 12 апрельде уа Тираспольну азатлагъанды.

Бу соруугъа жууап излей, сизге «Гепсоркъа», «Бехтир» эм «Алан билек» деген оюнларыбызны юслеринден хапар айтыргъа сюебиз.  Айтылгъаннга кёре, «Гепсоркъа» жигитликлери болгъанланы оюну болгъанды. Ол къалай ойналгъанын билгенни бюгюнлюкде хазна тапхын. Алай бизни борчубуз а быллай затларыбызны эсге салыуду.

Уллу Ата журт урушну къыйын кюнлери бюгюн да унутулмагъандыла. Анда жигитлик этгенлени, туугъан жерлери ючюн къанларын-жанларын  аямагъан жашларыбызны, къызларыбызны атлары алтын харфла бла тарыхны бетлеринде жазылгъандыла. Аллай батыр уланларыбыздан бири эди Огъары Басхандан кичи политрук Гызыланы Архотну жашы Абдул.

«Аскер махтаулукну шахары» деген сыйлы ат Уллу Ата журт урушну жылларында душман бла къанлы сермешле баргъан, аланы кезиуюнде Ата журтубузну къоруулаучулары жигитликни, батырлыкъны юлгюсюн кёргюзтген шахарлагъа бериледи.  Быйыл а Нальчикде бу сыйлы атха тийишли кёрюлгенли  14  жыл толгъанды.   Ол жаны бла Указны РФ-ни Президенти 2010 жылда 25 мартда къабыл кёрген эди. 

Телевидение, радио неда интернет болмагъан кезиуде алгъын жаш адамла заманлары зауукълу ётерча кёп сейир оюнла къурагъандыла.  Кертиси бла да, шёндюгюлени асламы бир бирлерине тюбеселе окъуна, 10 минутдан телефонларына аралып, ансыз кеслерин къайры келишдирирге билмей тебирейдиле. Бир 20 жыл алгъа окъуна хал иги да башха эди. Сора бир ненча ёмюрню алып къарасагъ а – бютюнда.

Эр киши сабий – атадан, тиширыу сабий а анадан юлгю алады, дейдиле. Ол затха шагъатлыкъ этген нарт  сёзлерибиз да бардыла. Сёз ючюн: «Ана сыры – къызында, ата сыры – жашында», «Ата – билек, ана – жюрек»…