Тарых

Тукъумда жюрюген хапаргъа кёре  Жашуулары Малкъарда Кърымдан келген Къарабек деген кишиден жайылгъандыла. Иш а былай болгъанды.

Бурун заманладан бери журтубузгъа жау аскерле чабыууллукъ эте тургъандыла. Бирлери жерибизни сыйырыргъа кюрешгендиле, башхалары уа адамыбызны жесирге алыргъа, малыбызгъа, мюлкюбюзге ие болургъа кюсегендиле. Болсада ала умутларын толтуралмагъандыла.

Кавказгъа солургъа  неда илму жумушла бла келгенле тауланы деменгилиликлерине, табийгъатны ариулугъуна сейир этмей къоймагъандыла. Аланы чыгъармаларында уа энчи жерни Элбрус алгъанды. 

«Трек» кёлню жанында Жашил театрны тарыхыны юсюнден Къабарты-Малкъарны Курортла эм туризм министерствосуну телеграмм-каналында эсгертгендиле.

Кавказлыланы жамауат къуралыууна, адамланы араларында болумлагъа, тёрелерине, жашау турмушларына, тин хазналарына россейли жолоучуланы, тарыхчыланы, этнографланы араларында сейир не заманда да уллу болгъанды. Тау халкъланы юйюр къуралыуларына, тукъумлагъа юлешиниулерини энчиликлерине, элге, жамауатда башчылыкъ этиуню халларына эс бютюнда уллу эди. Сёзге, белгили орус этнограф эм тарыхчы Марк Косвен былай жазгъанды: «…Кавказны халкъларыны жамауат къуралыулары политика жаны бла бийик даражалы болгъанды, халкъ  эркин болгъанды, аны бла бирге уа жамауатда низам  къаты эди…».  

Битеу къыралланы энчиликлерин белгилеген шартла бардыла – байракъ, гимн, герб. Байракъ къыралны эркинлигин, бойсунмауун кёргюзтген белгилеринден бириди. Кёп миллетли Россейни ол бирлигин, кючлюлюгюн, бай тарыхын, ниетлерин ачыкълайды.

Къабарты-Малкъар къонакъбайлыгъы, ариу жерлери, жарыкъ адамлары бла белгили жерди. Аны Уллу Ата журт урушха дери тарыхны юсюнден айтханда, 1936 жылны 5 декабринде РСФСР-ни ичинде Къабарты-Малкъар Автоном Совет Социалист Республика къуралгъанды. Аны миллетлери тамблагъы жарыкъ кюннге ийнана уруннгандыла, жашагъандыла, алай ол жарыкълыкъны жер башыны эм къанлы урушу бузгъанды, ызы бла ёмюрледен жашап келген жеринден малкъар халкъ Орта Азиягъа кёчюрюлгенди. 1957 жылда, таулула жерлерине къайтарылгъандан сора, республика да алгъыннгы миллет-политика болумуна къайтышханды.

Белгили орус жолоучу Александр Соборнов 1898 жылда Санк-Петербургда чыкъгъан «Родина» журналда, аны «Всемирный путешественник» деген приложениясында Малкъаргъа келгенини, мында кёрген затларындан очерк басмалагъанды. Кёнделенни юсюнден ол анда не затла айтханын аны бу къысха юзюгюнде окъургъа боллукъсуз.

  Чеченланы Хусейни жашы Хасанны   жашау жолу аны тёлюсюню келечилеринден артыкъ энчи болмаз – школдан сора Къабарты-Малкъар къырал университетни бошагъанды, Къызыл Аскерде къуллукъ этгенди,  туугъан эли Къашхатауда устаз болуп ишлегенди. Алай андан ары уа аны жашаууна комсомол киреди. Аны совет къыралны жаш тёлюсюн бирикдирген организацияда жолу Совет, шёндю Черек, райкомну бёлюмлеринден биринде  башланады. Ызы бла аны комсомолну район комитетини биринчи секретарына, эки жылдан организацияны  Къабарты-Малкъар обкомуну экинчи, энтта бир жылдан а биринчи  секретарына тийишли кёредиле.

Заурчукъ тыпырдаргъа кюрешди, ычхыналмады. Татлы жукълап тургъан Салима уа, тюрлю-тюрлю тюшле кёре, Зауурчукъну, бууулуп, жанында ёлюп тургъанын билмеди.