Тарых

Фардыкда Хучиналаны Огъурлуну юйюрюнде Алий деген жашчыкъ туугъанында, аны жиляргъа ёч болгъаны бла байламлы къоншуары: «Тейри, бу ёссе, бек ариу ауазлычыкъ боллукъду!» - деп чам этип болгъандыла.

Къырал Эрмитажны  Шимал-Кавказ археология экспедициясы  Тёбен Къуркъужинде  доммакъ  ёмюрледен къалгъан эски къабырлада тинтиуле бардырады. Анга быйыл КъМКъУ-ну студентлери да къошулгъандыла. Аны юсюнден бизге университетни пресс-службасындан билдиргендиле.

Огъары Малкъардан Атабийланы Алийни жашы Исмайыл кесини заманына кёре бек билимли адам болгъанды. Ол Мухолда орта школну бошагъандан сора, Нальчикде Къабарты-Малкъар пединститутну тарых факультетин тауусханды.

Шёндюгю дунияда кофени сюйгенлени саны, аны жаратмагъанладан эсе кёп болур, баям. Сатыуда бу затны къадар тюрлюсюн табаргъа боллукъду: сюйсенг къууурулгъан бюртюклерин, дагъыда тартылгъан, терк эриген. Керек болса, жашил (чий бюртюклени) да сатып алаллыкъсыз.

Тарыхха  къарасанг,  миллетибизни билимге итиннген, халкъын  сюйген кёп ахшы уланлары болгъанды. Аллай жигит  жашларыбызыдан бири уа  Шакъманланы Таусолтан эди. Ол 1891 жылда туууп, Шимал Кавказны айтхылыкъ политиклеринден бири болгъанды.

Малкъар жазыучу Гуртуланы Элдар уллу романладан башлап, къысха хапарлагъа дери жазгъанды. Орус, тюрклю, гюржюлю, къабартылы, къыргъызлы, башха жазыучуланы жигитлери да аны хиайры бла малкъар тилде сёлешедиле.

Орусбийланы тукъумда Исмайыл деген атны жюрютген бир ненча белгили адам болгъанды. Баям, аладан бек белгилилери Мырзакъулну жашыды. Ол «У подошвы Эльбруса», «Закон и обычай на Кавказе» деген ишлени автору М.М. Ковалевский профессоргъа, халкъ жырларыбызны жазып алып, басмада сакълагъан композитор С.И. Танеевни, «Восхождение на Эльбрус» деген китапны автору С.Ф. Давидовичге, башхалагъа да къонакъбайлыкъ этген бахсанчыды. 

Биринчи дуния уруш башланнганда, ары барыргъа деп тийреде къабарты полк къуралады. Аны санында кёп таулу жаш да бар эди. Аладан бири Улбаш улу Келлет болгъанды.

1920 жылда  31 августну бизни къыралда чыкъгъан биринчи танкны туугъан кюнюне санаргъа боллукъду. Конструкторланы, аскерчилени, тарыхчыланы арасында аны юсюнден даулашла да бола туруучудула.

Къабарты-Малкъар эл мюлкде тири къармашыуу, бийик жетишимлери бла не заманда да белгили болгъанды. Малчылыкъда эмда битимчиликде, кёгетле бла жемишле ёсдюрюуде ахшы кёрюмдюле кёргюзтген регионду. Озгъан ёмюрню жыйырманчы жылларында жаш республика бирсилени санында Ара шахарда бардырылгъан Битеуроссей эл мюлк эмда промышленность кёрмючге къатышханды. КъМР-ни Архив службасында аны юсюнден жарашдыргъан материалны басмалайбыз.